ବାଦଲ ଫାଟିବା ବିତ୍ପାତ

      ଗତ 8 ତାରିଖ ଦିନ ଜାମୁ-କାଶ୍ମୀରର ପବିତ୍ର ଅମରନାଥ ଗୁମ୍ଫା ରାସ୍ତାର ପହଲଗାମ ନିକଟରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା କାରଣରୁ  ଅଚାନକ ବନ୍ୟା ଅସି 15 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିବା ସାଙ୍ଗକୁ ବହୁ ଲୋକ ଆହତ ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଅନେକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଶିବିର, ଭୋଜନାଳୟ ଓ ଲାଙ୍ଗରର ତମ୍ବୁ ପାଣିରେ ଭାସି ଯାଇଛି I ଫଳରେ ଅମରନାଥ ଯାତ୍ରାକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ରୂପେ ସ୍ଥଗିତ କରିବାକୁ ପଡି ଥିଲା I  

 ବାଦଲ ଫାଟିବା କ'ଣ?

  ଅତି ସୀମିତ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଅତ୍ୟଧିକ ବର୍ଷା ହୋଇଗଲେ ଏହାକୁ 'ବାଦଲ ଫାଟିବା' ଘଟଣା କୁହାଯାଏ I କୌଣସି  20 ରୁ 30 ବର୍ଗ କି.ମି. ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟରେ   ଘଣ୍ଟାଏ କିମ୍ବା ତା'ଠାରୁ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ  100 ମି.ମି. ରୁ ଅଧିକ ବୄଷ୍ଟିପାତ ହେଲେ ଏହାକୁ 'ବାଦଲ ଫାଟିବା' ଘଟଣା କୁହାଯାଏ I ପୂର୍ବେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଉଥିଲା ଯେ , ବାଦଲ ଏକ ଜଳ ଭର୍ତ୍ତି ବେଲୁନ୍ ସଦୄଶ ଏବଂ ଏହା ଫାଟିଗଲେ ଏଥିରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଜଳ ବର୍ଷା ଆକରରେ ଅଚାନକ ତଳକୁ ଖସି ପଡେ I ସେଥିପାଇଁ ଏହାକୁ ପୂର୍ବେ ବାଦଲ ଫାଟିବା (Cloud Bursting)  ବୋଲି  କୁହାଯାଉଥିଲା I ବାଦଲ ଫାଟିବାର ପ୍ରକୄତ କାରଣ ଅଲଗା ହୋଇଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ପୂର୍ବର ଏହି ନାମକରଣ ଏବେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ହେଉଛି I

   ଯେତେବେଳେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଭରା ମୌସୁମୀ ବାୟୁ  କୌଣସି ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତରେ ବାଧା ପାଇ ଏହାର  ପୄଷ୍ଠ ଦେଇ ଉପରକୁ ଉଠିବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ , ଏହା ଅଚାନକ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥାଏ I ଏଥିରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଘନୀଭୂତ ହୋଇ  ଜଳକଣାରେ ପରିଣତ ହୁଏ I ମାତ୍ର ଏହି ଜଳକଣା ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱକୁ ଉଠୁଥିବା ବାୟୁସ୍ରୋତ ଦ୍ୱାରା ତଳେ ନପଡି ଆକାଶରେ  ବିପୁଳ ଜଳକଣା ଭରା ଏକ ବିଶାଳ  ପିଣ୍ଡ  ରୂପରେ ଜମା ହୋଇ  ରହେ I ସମୟକ୍ରମେ, ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱକୁ ଉଠୁଥିବା ବାୟୁସ୍ରୋତ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଗଲେ, ଏହି ସମସ୍ତ ଜଳକଣା ଏକାବେଳକେ ତଳକୁ ଖସିପଡିଥାଏ I ଏହାକୁ 'ବାଦଲ ଫାଟିବା' ଘଟଣା କୁହାଯାଏ I

  ଭାରତରେ ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ବାଦଲ ଫଟା ଘଟଣା

  1908 ମସିହା  ସେପ୍ଟେମ୍ବର 28 ତାରିଖରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଯୋଗୁଁ  ତେଲେଙ୍ଗାନା ରାଜ୍ୟର  ମୁସି ନଦୀରେ ଅଚାନକ ଜଳସ୍ତର 3 ରୁ 4 ମିଟର ବୄଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା I  ଏହାଦ୍ୱାରା ପ୍ରବଳ ବନ୍ୟା ଆସି ନଦୀ କୂଳରେ ଥିବା 15,000 ଲୋକଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିବା ସାଙ୍ଗକୁ ସମୁଦାୟ 80,000 ଘର ଭାସି ଯାଇଥିଲା I  1970 ମସିହା ଜୁଲାଇ 20 ତାରିଖରେ ଅଳକାନନ୍ଦା ନଦୀର ଉପରମୁଣ୍ଡ ଜଳଗ୍ରହଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଦ୍ୱାରା ଅଚାନକ ବନ୍ୟା ଆସି  13ଟି ସେତୁ, 30 ଟି ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ ବସ୍ ସମେତ ଏକ ବସ୍ତି  ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାସି ଯାଇଥିଲା I 1997 ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ 15 ତାରିଖରେ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ସିମଲା ଜିଲ୍ଲାର ଚିଦଗାଓଁଠାରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା କାରଣରୁ 115 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା I  1998 ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ 17 ତାରିଖରେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ପିଥୋରାଗଡ ଜିଲ୍ଲାରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଯୋଗୁଁ ଭୂସ୍ଖଳନ  ଘଟି ବହୁ କୈଳାଶ-ମାନସରୋବର ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀଙ୍କ ସମେତ  ସମୁଦାୟ 250 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା I 2003 ମସିହା ଜୁଲାଇ 16 ତାରିଖରେ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ଶିଲାଗଢଠାରେ ବାଦଲ ଫାଟିବାରୁ ଅଚାନକ ବନ୍ୟା ଆସି 40 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରାଣହାନୀ ଘଟିଥିଲା I 2005 ମସିହା ଜୁଲାଇ 26 ତାରିଖରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଯୋଗୁଁ ବାଣିଜ୍ୟ ନଗରୀ ମୁମ୍ବାଇରେ 8 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ମଧ୍ୟରେ 950 ମିମି ବୄଷ୍ଟିପାତ ହୋଇଥିଲା ଯାହାଦ୍ୱାରା 1000 ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରେଇଥିଲେ I 2009 ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ 7 ତାରିଖରେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ପିଥୋରାଗଡ ଜିଲ୍ଲାର ମୁନସ୍ୟାରି ଗାଁ ନିକଟରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଫଳରେ ଭୂସ୍ଖଳନ ଘଟି 38 ଜଣ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରେଇଥିଲେ I 2010 ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସରେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ଆଲମୋଡା ଠାରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଯୋଗୁଁ ବନ୍ୟା ଆସି ଦୁଇଟି ଗାଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ  ବୁଡି ଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଅଧିକାଶ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା I ସେହି 2010 ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ 6 ତାରିଖରେ ଲଦାଖ କ୍ଷେତ୍ରର  ସୀମନ୍ତ ସହର ଲେହଠାରେ ବାଦଲ ଫାଟିବାରୁ 179 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରାଣହାନୀ ଘଟିଥିଲା I 2013 ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର କେଦାରନାଥଠାରେ  ବାଦଲ ଫାଟିବରୁ 5000 ଲୋକଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା I 2018 ମସିହା ମଇ ମାସରେ ସେହି  ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ଚମୋଲୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଦ୍ୱାରା ଅନେକ ଯାନବାହନ ଆବର୍ଜନା ଓ କାଦୁଅରେ ପୋତି ହୋଇ ପଡିଥିଲେ I  2021 ମସିହା ଜୁଲାଇ 21 ତାରିଖରେ  ଜାମୁ-କାଶ୍ମୀରର କିସ୍ତୱାଡା ଜିଲ୍ଲାର ଦଛନ ଅଞ୍ଚଳରେ   ବାଦଲ ଫାଟିବାରୁ 26 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ମୄତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା I

 ହିମାଳୟ ଅଞ୍ଚଳ ବାଦଲଫଟା ପ୍ରବଣ କାହିଁକି?

    ହିମାଳୟ ପର୍ବତମାଳାରେ ଅବସ୍ଥିତ କିଛି ଅଞ୍ଚଳ ଯଥା ବଦ୍ରିନାଥ , କେଦାରନାଥ ଭଳି ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ଅଧିକାଂଶ ବାଦଲ ଫାଟିବା ଘଟଣା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ I ବଦ୍ରିନାଥ ଓ କେଦାରନାଥର ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନଠାରୁ ଉଚ୍ଚତା ଯଥାକ୍ରମେ 3300 ଓ 3583 ମିଟର I ଏହି ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ପର୍ବତମାଳାରେ ବାଧା ପାଇ  ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଭରା ମୌସୁମୀବାୟୁ ଆକାଶରେ ବିପୁଳ ମାତ୍ରାରେ ଜମା ହେବାକୁ ଲାଗେ ଏବଂ ବାଦଲ ଫାଟିବା ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ସୄଷ୍ଟି ହୁଏ I କିଛି ବାଦଲ ଫାଟିବା ଘଟଣା ମଧ୍ୟ ସମତଳ ଭୂମିରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ I

 ବାଦଲଫଟା ଓ ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କ'ଣ?

    କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ବୄଷ୍ଟିପାତ ପରିମାଣ ସାଧରଣତଃ ମିଲିମିଟର ( ମି.ମି.) ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ I ଏହି ଏକକରେ, 1 ବର୍ଗ ମିଟର ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ 1 ଲିଟର  ବର୍ଷାଜଳ ସଂଗୄହିତ  ହେଲେ ତାହାକୁ 1 ମି.ମି. ବୄଷ୍ଟିପାତ ବୋଲି ଧରାଯାଏ I ଘଣ୍ଟାକୁ ବୄଷ୍ଟିପାତ ପରିମାଣ  2.5 ମି.ମି. କିମ୍ବା ତା'ଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ତା'ହାକୁ ସ୍ୱଳ୍ପ ବର୍ଷା ( Light Rain) , 2.5 ମି.ମି. ରୁ 10 ମି.ମି.  ମଧ୍ୟରେ ରହିଲେ ମଧ୍ୟମ ବର୍ଷା  ( Moderate Rain) , 10 ମି.ମି. ରୁ 50 ମି.ମି. ମଧ୍ୟରେ ରହିଲେ  ଭାରି ବର୍ଷା ( Heavy rain)  ଏବଂ 50 ମି.ମି. ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ( Violent Rain ) ବୋଲି କୁହାଯାଏ I ମାତ୍ର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଘଣ୍ଟାଏ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ 100 ମି.ମି. କିମ୍ବା ତା'ଠାରୁ ଅଧିକ ପରିମାଣର ବର୍ଷା ହୋଇଗଲେ ତାହାକୁ ସଜ୍ଞା ଅନୁଯାୟୀ  'ବାଦଲ ଫାଟିବା' ବୋଲି କୁହାଯିବ I ଅର୍ଥାତ , କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ବୄଷ୍ଟିପାତକୁ  'ବାଦଲ ଫାଟିବା' କୁହାଯିବା ପାଇଁ ହେଲେ ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ( Heavy rain) ସ୍ଥିତି  ସମୟରେ ହେଉଥିବା ବୄଷ୍ଟିପାତ ପରିମାଣର ଦ୍ୱିଗୁଣ  କିମ୍ବା ତା'ଠାରୁ ଅଧିକ ବର୍ଷା ହେଉଥିବା ଆବଶ୍ୟକ I

    ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ବାଦଲଫଟା ଘଟଣା 1972 ନଭେମ୍ବର 26 ତାରିଖରେ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ  ମହାସାଗରର କାରିବିଆନ୍ ସାଗର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଫ୍ରାନ୍ସ ଶାସିତ ଏକ ଦ୍ୱୀପପୁଂଜ ଗୁଆଡେଲୁପ (Guadeloupe) ର ବସେ-ଟେରେ ( Basse-Terre) ଦ୍ୱୀପରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ମାତ୍ର  1 ମିନିଟ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ 38.10 ମି.ମି. ପରିମାଣର ବୄଷ୍ଟିପାତ ରେକର୍ଡ କରା ଯାଇଥିଲା I

       ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ଭୂମିକମ୍ପ ଭଳି ବାଦଲ ଫାଟିବା ଘଟଣା ଏକ ପ୍ରାକୄତିକ ବିତ୍ପାତ I ଏଥିରେ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରତି ବର୍ଷ  ବହୁ ଧନଜୀବନ ହାନି ଘଟିଥାଏ I ମାତ୍ର ପାଣିପାଗ ବିଜ୍ଞାନର ଏବେକାର ଜ୍ଞାନକୌଶଳରେ ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା ଭଳି ବାଦଲ ଫାଟିବା ଘଟଣାର ପୁର୍ବାନୁମାନ କରାଯାଇ  ପାରିବ ନାହିଁ ଏବଂ ଏଥି ନିମନ୍ତେ କୌଣସି ଆଗୁଆ ସୂଚନା ଜାରି କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ I କେବଳ  ବାଦଲ ଫାଟିବା ପ୍ରବଣ ସ୍ଥାନଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ ହିଁ ଏଥି ନିମନ୍ତେ ଏକମାତ୍ର ପ୍ରତିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା I

ନିକୁଞ୍ଜ ବିହାରୀ ସାହୁ

                                                                                                      ଏଜୁକେଶନ୍ ଅଫିସର

                                                                                                     ଆଞ୍ଚଳିକ ବିଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ର

                                                                                                       ଭୋପାଲ

                                                                                                 ଫୋନ୍ : 8018708858

To read the same article published in The Dharitri dated 08.01 22 , please click the link given below : http://dharitriepaper.in/m/342310/62e6f22387083