ବାୟା ଚଢେଇର ବସା

 

ବାୟା ଚଢେଇର ବସା

                                                                                                         ନିକୁଂଜ ବିହାରୀ ସାହୁ

       ଆମେ ଗାଁରେ ଉଚ୍ଚା ଉଚ୍ଚା ଗଛ ଡାଳରେ ବାୟା ଚଢେଇ ବସା ବୁଣି ଥିବାର ଦେଖିଥିବା ଯାହା ପବନ ବହିଲେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଦୋହଲି ଥାଏ I  ଏହା ଭିତରେ ପୁରୁଷ ଓ ମାଈ ଚଢେଇମାନେ  ଘର କରି ରହିଥା’ନ୍ତି I ଏହା ଭିତରେ ସେମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦିଅନ୍ତି ଯେଉଁଥିରୁ ଛୁଆ ଫୁଟି ଜନ୍ମ ହୋଇ ବଢିଥା’ନ୍ତି I ତେବେ ବାୟା ଚଢେଇର ଏହି ବସା ସମ୍ପର୍କରେ ଅନେକ କୌତୁହଳ ଜନକ  କଥାମାନ ଅଛି ଯାହା ଆମେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରିବା:

ବସାର ଗଠନ

   ବାୟା ଚଢେଇର ଏହି ବସାସବୁ ଉଚ୍ଚା ଉଚ୍ଚା ଗଛ ଡାଳରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଗଢା ଯାଇଥାଏ I    ଆକୄତିରେ ଏହି ବସା ଏକ ଗମ୍ବୁଜ ସଦୄଶ ଯାହା ଗୋଟିଏ ଗୋଜିଆ ହୁକ ଦ୍ବାରା ଗଛରେ  ଲାଖି  ଝୁଲୁଥାଏ I ଏହି ଗମ୍ବୁଜାକୄତି ବସା ହିଁ ବାୟା ଚଢେଇର ଘର I  ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଚଢେଇ ଅଣ୍ଡା ଦିଏ ଯେଉଁଥିରୁ କୁନି କୁନି ଛୁଆ ଜନ୍ମ ହୁଅନ୍ତି I ଏହି ଘର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପାଇଁ  ବସାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଏକ ଛୋଟ ଦ୍ବାର ଥାଏ I ଏହି ଦ୍ବାରର ଆକାର ଏତେ ଛୋଟ ଯେ, ଏହା ମଧ୍ୟରେ କେବଳ ଚଢେଇ ହିଁ ପଶିପାରେ  , ମାତ୍ର  କୌଣସି ବାହ୍ୟ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କରିପାରେ ନାହିଁ I ବାୟା ଚଢେଇର ମୂଖ୍ୟ ଶତ୍ରୁ  ହେଉଛି ସାପ ଯାହା ବସା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଅଣ୍ଡା ଏବଂ ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ଖାଇଦେବା ସହିତ ବସାକୁ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ I

 ବସା କିଏ  ତିଆରି ହୁଏ ?

          ବାୟା ଚଢେଇ ସମାଜରେ କେବଳ ପୁରୁଷ ଚଢେଇମାନେ ହିଁ ବସା ବୁଣିଥା’ନ୍ତି I ମାଈ  ଚଢେଇମାନେ କଦାପି ବସା ତିଆରି କରି ନଥା’ନ୍ତି I ପୁରୁଷ ଚଢେଇମାନେ ପ୍ରଥମେ କିନ୍ତୁ ବସାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଢି ନଥା’ନ୍ତି I ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ବସାକୁ ଆଂଶିକ ଭାବେ ତିଆରି କରି ବସା ଉପରେ ବସି ଡେଣା ହଲେଇ ପାଖଆଖରେ  ଉଡି ବୁଲୁଥିବା ମାଈ ଚଢେଇମାନଙ୍କୁ ନିଜର  ବସା ଦେଖାନ୍ତି I ମାଈ ଚଢେଇକୁ ବସା ପସନ୍ଦ ହେଲେ ସେ ଏହି ବସା ମଧରେ ପୁରୁଷ ଚଢେଇ ସହିତ ମିଶି ବାସ କରେ I ଏହା ପରେ ପୁରୁଷ ଚଢେଇ ବସାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ତିଆରି କରିଦିଏ I ଏଭଳି ସମୟରେ ବସାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବାରେ ମାଈ ଚଢେଇ ମଧ୍ୟ ପୁରୁଷ ଚଢେଇକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ I ବସା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ପରେ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ମାଈ ଚଢେଇ ଅଣ୍ଡା ଦିଏ ଯେଉଁଥିରୁ ଛୁଆ ଫୁଟି ବାହାରନ୍ତି I ମାଈ ଚଢେଇ ଏହି ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ପଦାରୁ ପୋକ ଜୋକ ଧରିଆଣି ଖାଇବାକୁ ଦିଏ I ଛୁଆମାନେ ବସା ମଧ୍ୟରେ ଲାଳିତ ପାଳିତ ହୋଇ ଧୀରେ ଧୀରେ ବଢନ୍ତି I ସମୟକ୍ରମେ ସେମାନେ ବୟସ୍କ ହୋଇ  ଉଡି ଶିଖିଲେ ବସା ବାହାରକୁ ଉଡି ଚାଲିଯା’ନ୍ତି ଓ ଆଉ ଫେରନ୍ତି ନାହିଁ I ସେମାନେ ପୁଣି ବସା ବାନ୍ଧି ଅଣ୍ଡା ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ଏହିପରି ଭାବରେ ବାୟା ଚଢେଇର ଜୀବନଚକ୍ର ଗଡିଚାଲେ I

ବସା କିପରି ତିଆରି ହୁଏ?

      ଏହି ବସାସବୁକୁ ବାୟା ଚଢେଇ ବିଭିନ୍ନ ଗଛ ଯଥା ଧାନ, ତାଳ କିମ୍ବା ଘାସ ପତ୍ରରୁ ନିଜର ମୁନିଆ  ଥଣ୍ଟ ଦ୍ବାରା ଲମ୍ବା ଲମ୍ବା ଖିଅ  ଚିରି ତିଆରି କରେ I ବାୟା ଚଢେଇକୁ ଗୋଟିଏ ବସା ନିର୍ମାଣ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରାୟ 18 ଦିନ ସମୟ ଲାଗିଥାଏ I ଚଢେଇ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ଖିଅକୁ ନିଜର ଥଣ୍ଟ ଏବଂ ନଖ ଜରିଆରେ ଗଛ ଡାଳ ସହିତ ବାନ୍ଧି ବସା ବୁଣିବା କାମ  ଆରମ୍ଭ କରେ I ଏହାପରେ ସେ ଆହୁରି ଅନେକ ଖିଅ ସଂଗ୍ରହ କରି  ଗୋଟିକକୁ ଅନ୍ୟଟିରେ ତୀର୍ଯ୍ୟକ କୋଣରେ ଛନ୍ଦି ସମୁଦାୟ ବସାଟି ବୁଣି ଦିଏ I ପ୍ରଥମ ଖିଅରୁ ହିଁ ବସାର ପାର୍ଶ୍ବ ଦ୍ବାର ତିଆରି ହୁଏ I ଗୋଟିଏ ମଜବୁତ ବସା ଗଢିବା ପାଇଁ ପ୍ରାୟ 1000 ଟି ପତ୍ରର ଖିଅ ଲାଗିଥାଏ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଚଢେଇକୁ ପ୍ରାୟ 500 ଥର ଯିବା ଆସିବା କରିବାକୁ ପଡିଥାଏ I

ବାୟା ଚଢେଇ ପ୍ରଜାତି

     ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ ଗଛରେ ଏଭଳି ବସା ବୁଣୁଥିବା ଚଢେଇର ସମୁଦାୟ 5ଟି ପ୍ରଜାତି ଦେଖାଯାଏ I ଆମ ଭାରତରେ ମିଳୁଥିବା ଏଭଳି ଚଢେଇକୁ ‘ବାୟା’ ଚଢେଇ ବୋଲି କହିଥା’ନ୍ତି I ଏହାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାମ ପ୍ଲୋସିୟସ୍ ଫିଲିପିନସ୍ (Ploceus philippinus) I  ଏହା ଦେଖିବାକୁ ଘରଚଟିଆ ସଦୄଶ ଏକ ଛୋଟ ଚଢେଇ ଯାହାର ଉଚ୍ଚତା 15 ସେ.ମି. ଯାଏ ହୋଇପାରେ I ଏହାର ଏକ ଛୋଟ ଗୋଜିଆ ଥଣ୍ଟ ଏବଂ ଛୋଟ ଚାରିକୋଣିଆ ଲାଂଜ ଥାଏ I

ବସା କାହିଁକି ତିଆରି କରେ?

     ବସା ଚଢେଇ ଛୁଆମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏନ୍ତୁଡିଶାଳ ସଦୄଶ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ I ଏହା ମଧ୍ୟରେ ହିଁ ଅଣ୍ଡା ଗୁଡିକ ଫୁଟିଥାଏ ଓ ସେଥିରୁ ଛୁଆ ଜନ୍ମ ହୋଇ ବଢିଥା’ନ୍ତି I ବାୟା ଚଢେଇର ବସା ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ଖରା ବର୍ଷା  ତଥା ବାହ୍ୟ ଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣ କବଳରୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରେ I ସୁତରାଂ ବାୟା ଚଢେଇର ବସା ଜୀବନ ବଂଚିବାର ଏକ କୌଶଳ I

 

                                                                             ଏଜୁକେଶନ୍ ଅଫିସର

                                                                            ଆଂଚଳିକ ବିଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ର,

                                                                                    ଭୋପାଲ

                                                                         ଫୋନ୍ : 8018708858

To read the same article published in  The Dharitri 30.07.2022, please click the following link:

http://dharitriepaper.in/edition/11083/pilanka-dharitri/page/3